OUDENBOSCH - Het ziet er uit als een in zwart leer gebonden telefoon-boek, maar dat is het niet. Telefoonnummers staan er niet in. Alleen maar namen. Namen van West-Brabanders die tussen 1815 en 1843 een akte lieten vastleggen door de Oudenbossche notaris Adrianus Wilhelmus De Klerck. Toon Gouverneur (65) uit Waalwijk dook in het archief van de notaris.

De interesse van de oud-Oudenbosschenaar voor stambomen en archieven werd gewekt toen hij vijftig jaar geleden een briefwisseling vond tussen zijn vader en een verre neef. Die correspondentie ging over genealogie, stamboomonderzoek. Dat was voor mij de aanleiding om de stambomen van mijn ouders en schoonouders uit te zoeken. Bij
de familie Gouverneur ben ik gekomen tot 1580. Dat is heel ver", vertelt Gouverneur.

Het stamboomonderzoek bracht hem tot de doop-, trouw- en begraafboeken, de DTB's. Dat zijn boeken van vóór 1811. Na die tijd is alles mooi gerubriceerd te vinden in archieven. Voor die tijd wordt het andere koek. Dan krijg je te maken met handgeschreven pennen-vruchten van schepenen, pastoors, dominees, schoolmeesters en klerken. Al die handschriften wijken sterk af van het huidige. Kortom, het kost enorm veel tijd om dat door te pluizen."
 

Bovendien zijn volgens Gouverneur veel gegevens te fragmentarisch en versnipperd in archieven te vinden. Dat was voor Gouverneur reden om in 1984 in zijn gemeente Loon op Zand te beginnen met het verzamelen van alle huwelijken in de periode van 1608 tot 1811. Er volgden twee supplementen, in andere gemeenten. In 1995 dook hij in de huwelijks-historie van Oudenbosch. Wat volgde was een dik boek vol namen van Oudenbosschenaren die tussen 1611 en 1811 in het huwelijk traden. Voor Toon Gouverneur is zo'n opsomming van namen geen droge kost. Hoewel de verhalen in de boeken ontbreken, komt hij tijdens zijn speurtochten in het verleden wel opmerkelijke zaken tegen.

Zo werd in 1775 op 3 september in Vlijmen een schepenhuwelijk voltrokken tussen Francijna Heesbeen en Johannes van Franckensteijn. Gouverneur lacht om de monsterlijke naam. Dat soort feitjes en anekdotes maken dit werk zo bijzonder." Zijn tot nu tot verschenen boeken worden in de archiefwereld gezien als standaard-werken bij het familieonderzoek. Ik ga niet in op de geschiedenis van families. Ik reik een ingang aan, een opening. Het is de bedoeling dat mensen er een hulpmiddel in vinden. Ze zullen zelf moeten zoeken. Ik zet ze op het paard, maar ze moeten zelf rijden."

Dat zal men ook moeten doen met zijn uitgave Oudenbosch Notarieel Archief 307 met als ondertitel notaris Adrianus Wilhelmus de Klerck 1815-1843. Gouverneur overhandigt het eerste exemplaar morgen aan de Oudenbossche notaris A. Lanen. Het boek bevat een opsomming van 3.194 akten die De Klerck opstelde, 10.151 namen en een cd met 664 digitale foto's van archiefstukken. Het biedt niet alleen een schat aan informatie voor stamboom-onderzoekers, maar het is ook een hulpmiddel voor geschiedschrijvers. Daarnaast biedt het een schat aan openingen op kadastraal gebied." Het onderzoek kost hem jaren. Hij heeft de tijd.

Levenswerk

Ik was slager maar werd door psoriasis afgekeurd. Nu ben ik een vutter. Dit is mijn eerste notariële boek. Voor notaris De Klerck zaten nog twintig notarissen. Ik kan terug gaan tot Cornelis Jacobse Beyerlinck die van 1620 tot 1622 hier werkte. Met Henricus van Etten, de voorganger van De Klerck, ben ik in mei van dit jaar al begonnen. Als ik over elke notaris een jaar doe, heb ik nog twintig jaar te gaan. Je kunt wel zeggen dat dit mijn levenswerk is, in ieder geval voor de rest van mijn leven. Ik ben alleen bang dat ik het niet meer af krijg", aldus Toon Gouverneur.
 

Nadat mevrouw Olde Wolbers mede namens notaris Lanen de aanwezigen had welkom geheten, lichtte zij reeds een tikje van de sluier op aangaande het bewaren en de geheimhouding van notariële. archieven uit vroegere tijden. 'Pas na 75 jaar mogen deze archieven, nadat ze zijn overgebracht naar het Rijksarchief als bewaarplaats openbaar gemaakt worden. De testamenten uit deze archieven mogen pas na 100 jaar openbaar gemaakt worden. Notaris Lanen zei te verwachten, dat zowel de archieven als de testamenten in de toekomst over 100 jaar openbaar gemaakt mogen worden. Zij had ook een voorwoord voor het eerste exemplaar met als ondertitel Notaris Adrianus Wilhelmus de Klerck, 1815-1843 geschreven.

Inleiding

In zijn inleiding ging Toon Gouverneur als schrijver nader in op beweegredenen om te komen tot het uitwerken van de reeks Oudenbosch Notarieel Archief 307. "Archiefstukken hebben naast hun bewijsfunctie ook een documentatiefunctie", aldus Toon Gouverneur. "Beide functies zijn voor de onderzoeker van belang. Met behulp van inventarissen en ingangen kunnen we toegang krijgen tot het archief, voor zover het openbaar is.

Mijn belangstelling voor de genealogie wordt geboren als ik zo'n 50 jaar geleden genealogische correspondentie onder ogen krijg van mijn vader met 'n verre neef van hem, die, hoe summier ook, de aanzet vormt van de nu vrij uitgebreide en gedocumenteerde stambomen van de respectieve ouders en schoonouders.

Dan komt er een periode dat verder onderzoek niet alleen moeizamer maar ook kostbaarder wordt. Dat is de tijd dat, met mijn bescheiden ervaring in de paleografie en mijn ruimere vrije tijd, een begin wordt gemaakt met het indiceren van DTB's, in het bijzonder de huwelijken.

Waarom DTB's? Onder de DTB's wordt verstaan: de doop-, trouw- en begraaf-boeken van vóór 1811. Gegevens van de burgerlijke stand en de bevolkingsregisters, allen van ná 1811, staan keurig chronologisch en alfabetisch gerangschikt, in groepen van 10 jaar, als gevolg van de Code Civil. Hier dus geen probleem voor de amateur genealoog.

Voor onderzoek in de periode daarvóór wordt het anders. Handgeschreven teksten, van verschillende penvoerders (schepen, pastoor, dominee, schoolmeester, klerk), vaak door ouderdom aangetast, in 'n handschrift dat afwijkt van het huidige, gebruik van minder gangbare begrippen en uitdrukkingen. Dit alles maakt het onderzoek moeilijker en tijdrovender. Bovendien missen we vaak de ingangen hierop.

Een van mijn belangrijkste standpunten is, dat ik geen stambomen uitzoek voor derden, m.a.w. ik wil de kik van de ontdekking laten beleven door de onderzoeker zelf. De mogelijkheid bieden tot onderzoek vind ik het belangrijkste. En voor wat het web betreft: het is over het algemeen nog niet dát wat je ervan verwachten mag.

Huwelijken

Mijn ervaring heeft geleerd dat bij genealogische naspeuringen het huwelijk bijzonder belangrijk is: met de gegevens van 'n huwelijk kan men, met 'n beetje rekenen, de leeftijd van de gehuwden vermoeden en eventueel nageslacht verwachten. Ook zijn de huwelijks-akten en -aantekeningen, evenals de doop-aantekeningen, secuur bijgehouden en bewaard, hetgeen van de gegevens van overlijden en begrafenis niet altijd gezegd kan worden.

Notariële archieven

Dan is 't tijd voor een nieuwe uitdaging: de notariële archieven.

De term spreekt niet alleen tot de verbeelding, ze herbergen enorm veel directe interessante gegevens, die elke stamboom kleur geeft.

Schaarden we vroeger niet de notaris onder de groep notabelen waartoe ook de dominee, pastoor en dokter werd gerekend; personen waarvan als vanzelfsprekend een autoriteit en vertrouwen uitging. Zij vormden tezamen de groep van wijze mannen (en vrouwen). zij straalden ook een soort onbereikbaarheid en geheimzinnigheid uit. Hun taalgebruik versterkte dat gevoel nog. Is het dan niet geweldig om 'n stukje van de sluier op te lichten en er tegelijkertijd informatie aan te ontfutselen?

U zult zich afvragen: notariële akten? zijn die dan openbaar? In Nederland is, zoals voor bijna alles, ook voor beheer en behandeling van notariële stukken, specifieke wetten en richtlijnen met het doel de privacy van de betrokkenen te beschermen en te waarborgen. Notariële stukken die nog niet openbaar zijn zult u niet vinden in de plaatselijk, regionale of rijksarchieven; die worden elders bewaard, dus wat dat betreft: geheimhouding verzekerd!

Aan de hand van de inventaris notarieel archief Odb (samengesteld door dhr. M. Voermans) weten we dat het notarieel archief van Oudenbosch momenteel in Zevenbergen ligt opgeslagen en wordt gevormd door 880 archiefnummers met de oudst gedateerde akten van 1620. Bijna 400 jaren oud dus. We leren hieruit ook de diverse notarissen die in Oudenbosch hebben geresideerd en welke akten zij hebben nagelaten.

Toen, bij de voorbespreking, mevrouw Lanen werd geconfronteerd met de lijst van haar voorgangers viel haar terstond op dat er perioden waren waarin meer dan één notaris praktiseerden; ze verwonderde zich zozeer over dat feit, dat ik bewijs of verklaring diende te leveren om haar te overtuigen. Hier spreekt de ware notaris. Bewijs is geleverd, ook van 't feit dat destijds notarissen vaak andere functies naast hun ambt uitoefenden.

Met de inventaris paraat wordt de nieuwe uitdaging gestart in mei 2001.


 

Aanloop

Als aanloop voor de periode van vóór 1811 is begonnen met notaris Adrianus Wilhelmus de Klerck, 1815 - 1843, om enigszins vertrouwd te geraken aan het taalgebruik dat toen en gedeeltelijk ook nu nog wordt gebruikt.

De gegevens zijn voornamelijk ontleend aan de repertoires van de diverse jaren. Deze repertoires bevatten de meest essentiële gegevens uit de desbetreffende akten; ze zijn bovendien betrouwbaarder dan de akten zelf, in die zin dat een aantal akten niet (meer) aanwezig is.

Dat door deze en de nog komende ingangen de belangstelling voor de notariële archieven toe zal nemen is zeker; ook zal daardoor de geschiedenis van bepaalde families en zeker ook van deze streek een geheel andere dimensie kunnen krijgen.

De in totaal 3.194 akten die notaris De Klerck opstelde bevatten 10.151 namen van (rechts)personen. Daar waar beroepen zijn vermeld zijn die overgenomen.

Ook veel personen van buiten Oudenbosch hadden belangstelling of voorkeur voor De Klerck als notaris; als zogenaamde 'buitenlanders' scoorden vooral Etten & Leur, Hoeven, Gastel, Breda, Standdaarbuiten en Rucphen.

De variatie in akten zorgt voor 'n ware caleidoscoop: 63 soorten. Hoogste score: Akten van Verkoping met daarna Testamenten.

Uit deze nieuwe ingang kan men dus al tal van conclusies distilleren. Niet alleen de genealoog maar ook de geschiedschrijver krijgt hiermee een hulpmiddel aangeboden. Op kadastraalgebied een schat aan openingen.

Het zal duidelijk zijn dat deze uitgave een begin is van een toekomstige reeks ingangen van de notariële archieven van Oudenbosch.

Met het overhandigen en uitreiken van het eerste exemplaar aan mevrouw Lanen mag ik hopen dat eenieder die belangstelling voor het notarieel archief van Oudenbosch voelt opkomen, geholpen wordt door en enige wijsheid zal ondervinden via dit product.

Tot slot mag een woord van dank hier zeker niet ontbreken:

Mevrouw Lanen voor deze geboden gelegenheid, Mevrouw Olde Wolbers voor haar hulp bij de realisatie en alle aanwezigen voor hun belangstelling, maar speciaal toch mijn vrouw Corry voor al de uren dat ze me moest missen terwijl ik in dit product opging; en dat verdient een bloemetje".

Het boek over notaris De Klerck is verkrijgbaar via de schrijver, tel. 0416-560604. Vóór de tijd van notaris De Klerck hebben in Oudenbosch nog een 20-tal notarissen geresideerd. Het ligt in de bedoeling om ook over deze notarissen een standaardwerk te vervaardigen.